5. Historia na kartach "Pana Tadeusza". Echa wielkich wydarzeń. 4. Jacek Soplica - bohater dynamiczny. 3. "Na Litwie, chwała Bogu, stare obyczaje" - w gościnie u Sędziego Soplicy. Cykl lekcji: 1. Dlaczego "Pan Tadeusz" - pierwsze spotkanie z poematem. 2. Bohaterowie "Pana Tadeusza" w akcji. Dziekujemy za uwage! – Organizowane jest polowanie na niedźwiedzia. Tadeusz zaspał i udaje się do karczmy, gdzie ksiądz Robak agituje za powstaniem i przyłączenia się do wojsk Napoleona. – Na samym polowaniu Tadeusza i Hrabię atakuje niedźwiedź, ratuje ich ksiądz Robak, który używa do zastrzelenia niedźwiedzia strzelby Gerwazego. Literackie spotkania wrogów. Rozwiń temat na przykładzie przedstawionego fragmentu „Iliady” Homera oraz znanej Ci z „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza spowiedzi księdza Robaka. Miedzy ludźmi często dochodzi do kłótni. Kłócimy się z łatwością, czasem obrażamy się nawet o drobnostki. cash. TYTUŁ: Pan Tade­usz czy­li Ostat­ni zajazd na Litwie. Histo­ria szla­chec­ka z roku 1811 i 1812 we dwu­na­stu księ­gach wierszem ZNACZENIE TYTUŁU: PAN TADEUSZ — dla­cze­go, choć głów­nym boha­te­rem utwo­ru jest Ksiądz Robak? Pan Tade­usz jest przed­sta­wi­cie­lem mło­de­go poko­le­nia Pola­ków, któ­re ma odbu­do­wać ojczyznę. OSTATNI — bar­dzo waż­ny dla całe­go utwo­ru mecha­nizm nostal­gii za utra­co­na rze­czy­wi­sto­ścią (tęsk­no­ta za ojczyzną). ZAJAZD — to oby­czaj szla­chec­ki (na wymar­ciu), któ­ry pole­ga na zbroj­nym naje­cha­niu na szlach­ci­ca, któ­ry ocią­ga się z wypeł­nie­niem wyro­ku sądowego. NA LITWIE — inspi­ra­cją do stwo­rze­nia Sopli­co­wa był Nowo­gró­dek, w któ­rym uro­dził się poeta; wów­czas nale­żał on tery­to­rial­nie do Litwy, dziś do Bia­ło­ru­si; jed­nak! Litwy nie było wów­czas na mapie, tak jak i Pol­ski ‑w latach akcji „Pana Tade­usza” było to wów­czas Księ­stwo War­szaw­skie. To jed­nak nadal nie wyja­śnia spra­wy, bo zie­mie litew­skie nie nale­ża­ły do obsza­ru admi­ni­stra­cyj­ne­go Księ­stwa War­szaw­skie­go. W 1812 roku Napo­le­on wypo­wie­dział woj­nę caro­wi Rosji (woj­na I Cesar­stwa Fran­cu­skie­go i jego sojusz­ni­ków z Impe­rium Rosyj­skim) i w obrę­bie ziem odzy­ska­nych zna­la­zła się guber­nia gro­dzień­ska, w któ­rej był Nowo­gró­dek. Mam nadzie­ję, że wszyst­ko jasne. 🙂 HISTORIA — nar­ra­cja z następ­stwem wyda­rzeń, jest to epi­ka; gatu­nek nawią­zu­je do gawęd szlacheckich. SZLACHECKA — boha­te­rem zbio­ro­wym jest szlachta. WE DWUNASTU — jed­na z cech epo­su, licz­ba ksiąg musi być podziel­na przez sześć. KSIĘGACH — pie­śni lub księ­gi, w epo­sie są niczym rozdziały. WIERSZEM — cechą epo­su jest rygo­ry­stycz­na orga­ni­za­cja tek­stu, for­ma jest lirycz­na, pisa­ny hek­sa­me­trem, tutaj trzynastozgłoskowcem. GENEZA (tzn. przy­czy­na powstania): Mic­kie­wicz w epi­lo­gu mówi też, jakie ma nadzie­je, co się sta­nie z tym jego tek­stem, on po pro­stu by chciał, aby każ­da wie­śniacz­ka przy pra­cy śpie­wa­ła jego pio­sen­ki. To lite­ra­tu­ra popu­lar­na, więc życzy sobie, by każ­dy znał ten tekst. Mic­kie­wicz chciał poka­zać ludziom na emi­gra­cji (w Pary­żu), któ­rzy cią­gle się kłó­ci­li, że powin­ni wspól­nie wal­czyć o nie­pod­le­głość i powrót do ojczyzny. W epi­lo­gu POETA wyja­śnia gene­zę, czy­li przy­czy­ny powsta­nia „Pana Tade­usza” i mówi, sie­dząc na pary­skim bru­ku (był w Pary­żu na emi­gra­cji) i obser­wo­wał kłót­nie wszyst­kich, któ­rzy tak napraw­dę mają jeden cel — wal­kę o nie­pod­le­głość. Prze­cież moż­na ich pojed­nać! Każ­dy emi­grant tęsk­ni za ojczyzną. NARRATOR wspo­mi­na zatem KRAJ LAT DZIECINNYCH — tu dzia­ła nostal­gia (to spe­cjal­ny rodzaj tęsk­no­ty, w któ­rej upięk­sza się wspo­mnie­nia, pamię­ta tyl­ko to, co dobre). Bo w jego ojczyź­nie wio­ska cała pła­ka­ła, dla­te­go, że komuś umarł pies — a tutaj kró­cej pła­czą nawet po boha­te­rze. Marzy mu się zatem takie wspo­mnie­nie tego domu na wsi, w któ­rym każ­dy o sie­bie dba, każ­dy się zna. Wiel­ką przy­jem­no­ścią jest takie epi­ku­rej­skie spę­dze­nie razem cza­su w ogro­dzie, sie­dze­nie z przy­ja­cie­lem pod drze­wem, wspól­ne czy­ta­nie ksią­żek. W filo­zo­fii epi­ku­rej­skiej mówio­no, że trze­ba chwy­tać dzień: car­pe diem — chwy­tać chwi­lę, czy­li usiąść pod drze­wem, niczym się nie mar­twić. Podob­ną myśl znasz z frasz­ki Kocha­now­skie­go „Na lipę”: „Gościu, siądź pod mym liściem, a odpocz­ni sobie!”. PIERWSZE WYDANIE: W 1830 r. było powsta­nie listo­pa­do­we, z tym wyda­rze­niem zaczął się też okres Wiel­kiej Emi­gra­cji. Zgod­nie z pla­nem Józe­fa Bema więk­szość emi­gran­tów (tych, któ­rych było na to stać) osie­dli­ło się we Fran­cji. Od razu powstał Komi­tet Tym­cza­so­wej Emi­gra­cji Pol­skiej, jed­nak był on zaraz ata­ko­wa­ny przez Klub Patrio­tycz­ny za posta­wę apo­li­tycz­ną; poja­wił się roz­łam na demo­kra­tycz­ną lewi­cę (Lele­we­li­stów, Towa­rzy­stwo Demo­kra­tycz­ne Pol­skie, Gro­ma­dy Ludu Pol­skie­go) oraz kon­ser­wa­tyw­ną pra­wi­cę (Hôtel Lambert). Nie­ustan­nie dys­ku­to­wa­no o przy­czy­nach upad­ku powsta­nia, kształ­cie przy­szłej Pol­ski i o pomy­słach na odzy­ska­nie nie­pod­le­gło­ści. W takiej atmos­fe­rze w 1834 r. Mic­kie­wicz wyda­je w Pary­żu „Pana Tadeusza”. CZAS AKCJI: 1811 rok 1 dzień: księ­ga I przy­jazd Tade­usza, wie­cze­rza w zamku 2 dzień: księ­gi II i III opo­wieść Ger­wa­ze­go o zam­ku, polo­wa­nie na zają­ca, grzybobranie 3 dzień: księ­gi IV i V polo­wa­nie na niedź­wie­dzia, wie­cze­rza, kłótnia 4 dzień: księ­gi VI, VII, VIII nara­da w zaścian­ku i zajazd na Soplicowo 5 dzień: księ­gi IX i X sce­ny bata­li­stycz­ne – bitwa z Moska­la­mi, śmierć Jac­ka, uciecz­ka mło­dzie­ży do Księ­stwa Warszawskiego 1812 rok to tyl­ko dwa dni: 1 dzień: księ­ga XI przy­go­to­wa­nie do uczty z oka­zji przy­by­cia gene­ra­łów, któ­rzy zatrzy­ma­li się w Sopli­co­wie oraz z oka­zji zarę­czyn trzech par: Tade­usza i Zosi, Teli­me­ny i Rejen­ta, Ase­so­ra i Tekli Hre­cze­szan­ki (cór­ki Wojskiego) 2 dzień: księ­gi XI i XII wiel­ka uczta sta­ro­pol­ska, hap­py end LICZNE RETROSPEKCJE (wspo­mnie­nia): – lata przed Kon­sty­tu­cją 3 maja, przed rokiem 1791 to cza­sy mło­do­ści Jac­ka Soplicy i jego miło­ści z Ewą Horeszkówną – kon­fe­de­ra­cja tar­go­wic­ka, upa­dek Rzecz­po­spo­li­tej szlacheckiej – lata 1796 r. czy­li powsta­wa­nia Legio­nów Pol­skich i ich wal­ka u boku Napoleona – dzia­łal­ność Roba­ka na Litwie to lata 1807 – 1812 MIEJSCA AKCJI: Sopli­co­wo — dwo­rek szla­chec­ki (waż­ny jest arka­dyj­ski opis domu: skrom­ny, ale wyglą­da na zadba­ne­go, drew­nia­ny, na kamien­nym fun­da­men­cie, na wzgó­rzu, bie­lo­ne ścia­ny, chro­nią go topo­le przed wia­trem). Rene­san­so­wy ide­ał dwor­ku — ostoi tradycji. Dobrzyń — zaścia­nek (księ­gi V i VI), osa­da szla­chec­ka — nie­wiel­kie rodzin­ne wła­sno­ści, wszy­scy są ze sobą spokrewnieni. Zamek Horeszków/Sopliców – (przed­miot spo­ru) w obszer­nej zam­ko­wej sie­ni urzą­dza­no bie­sia­dy, ścia­ny były kamien­ne, wisia­ło na nich wie­le myśliw­skich trofeów. Mic­kie­wicz, two­rząc te miej­sca, inspi­ro­wał się Nowo­gród­kiem, w któ­rym się urodził. GATUNEK: epos/epopejazaczerp­nię­ty z anty­ku, na wzór wiel­kich epo­sów: “Ilia­dy”, “Ene­idy” CECHY EPOSU:poemat hero­icz­ny, czy­li o bohaterachpatos (pod­nio­sły styl).muszą być sce­ny bata­li­stycz­ne (bitwa).waż­ne wyda­rze­nia dla danej spo­łecz­no­ści — w „Panu Tade­uszu” obser­wu­je­my odej­ście szlach­ty sta­ro­pol­skiej i wpro­wa­dze­nie nowych zwy­cza­jów, ponie­waż „Pan Tade­usz” koń­czy się uwłasz­cze­niem chło­pów (upra­wia­ne przez nich zie­mie, któ­re nale­ża­ły do szlach­ty, prze­cho­dzą w ich ręce; znie­sio­no też obcią­że­nia feu­dal­ne), czy­li nad­cho­dzą nowe cza­sy bez zbio­ro­wy, czy­li szlachta;retar­da­cje — mistrzo­stwo opi­sów, któ­re spo­wal­nia­ją bieg epi­te­ty stałeantro­po­mor­fi­za­cja i per­so­ni­fi­ka­cja przyrody STRUKTURA:epos dzie­li się przez sześć, w „Panu Tade­uszu” mamy dwa­na­ście hek­sa­metr dak­ty­licz­ny — w „Panu Tade­uszu” jest to trzy­na­sto­zgło­sko­wiec (13 sylab w wer­sie): „Litwo ojczy­zno moja, ty jesteś, jak zdro­wie; ile cię trze­ba cenić, ten tyl­ko się dowie, kto cię stracił”.Wyją­tek: nie­ca­ły „Pan Tade­usz” został napi­sa­ny trzy­na­sto­zgło­skow­cem: w momen­cie spo­wie­dzi Jac­ka Sopli­cy, któ­ry umie­ra postrze­lo­ny w płu­ca — jest sie­dem sylab w wer­sie, cza­sa­mi mniej, wie­lo­krop­ki (gdy się umie­ra to trud­no mówić trzy­na­sto­zgło­skow­cem), a w epi­lo­gu jest jede­na­ście sylab w home­ryc­kie — roz­bu­do­wa­ne porów­na­nia na mini­mum pięć wer­sów, któ­re odno­szą się do — roz­bu­do­wa­na apo­stro­fa, czy­li zwrot do adre­sa­ta. W inwo­ka­cji adre­sa­tem jest Bóg, ojczy­zna albo obiek­tyw­ny i trzecioosobowyWyją­tek: w „Panu Tade­uszu” wystę­pu­je też nar­ra­tor pierw­szo­oso­bo­wy, uczest­nik wyda­rzeń: „I ja tam z gość­mi byłem, miód i wino piłem, A com widział i sły­szał, w księ­gi umieściłem” JACEK SOPLICA JAKO BOHATER ROMANTYCZNY: zmia­na imie­nia — przej­ście, nowy cel w życiu (Jacek Sopli­ca, sko­ry do bójek, brak mu było poko­ry, uwa­żał, że wie­le mu się nale­ża­ło), Ks. Robak (pokor­ny, POKUTA, dzia­łał na rzecz ojczy­zny, poświę­cał się dla innych) -> Gustaw/Konrad albo Kon­rad Wallenrod/Walter baj­ro­nicz­ny: miał wyrzu­ty sumie­nia (Giaur zabił Has­sa­na), więc sam wyzna­czył sobie poku­tę (zakon).nie­szczę­śli­wa miłość, nie­speł­nio­na — nie mogło im się udać, ona była ary­sto­krat­ką a on szlach­ci­cem, z góry ska­za­ni na klę­skę ze wzglę­du na hie­rar­chię — mówił sędzie­mu, ze trze­ba się pozbyć obcych i powta­rzał to w karcz­mie, nama­wiał ludzi to powsta­nia prze­ciw­ko sta­cjo­nu­ją­cym w oko­li­cy Moska­lom; przy­je­chał tutaj z roz­ka­za­mi i wytycz­ny­mi, jak wsz­cząć czy­ni niż myśli (zabi­cie Horeszki).patrio­ta samot­nik, indy­wi­du­ali­sta ma wpływ na ludzi — rzą­dzi „kre­ska­mi” na sej­mi­kach (czy­li nama­wiał szlach­tę i goło­tę do tego, na kogo ma głosować).roz­dar­ty wewnętrz­nie (pięt­no zdraj­cy i pró­ba rehabilitacji) JACEK SOPLICA JAKO BOHATER TRAGICZNY: fatum? kon­cep­cja losu — czło­wiek kon­tra świat, np. nie ma on wpły­wu na to, że jest szlach­ci­cem, a nie ary­sto­kra­ta, wte­dy mógł­by być z rów­no­rzęd­nych racji — nie jest zdraj­cą, a jed­nak jest (patrio­ta, a zabił arystokratę). hamar­tia — wina tra­gicz­na — bez wzglę­du na to, jak postą­pi — i tak ponie­sie klę­skę -> nie­szczę­śli­wa miłość, odrzu­ce­nie, pycha — to dopro­wa­dza go do tra­ge­dii (czy­tel­ni­cy żąda­ją krwi!)zbłą­dze­nie tra­gicz­ne — nie był świa­do­my (myślą­cy roz­sąd­nie) swo­je­go czy­nu, zro­bił to w amo­ku wal­ki i pełen zło­ści na Horesz­kę — impuls! — pycha, zgub­na duma (bo uwa­żał, że zasłu­żył na inne trak­to­wa­nie, że mu się należało). HIERARCHIA SPOŁECZNA: ARYSTOKRACJA — czy­li naj­lep­szy + rzą­dzą­cy, w Pol­sce zwa­na magna­te­rią. Cho­ciaż mówio­no: „szlach­cic na zagro­dzie był rów­ny woje­wo­dzie”, to trze­ba to rozu­mieć nie jako rów­ność szla­chec­ką, lecz jej prze­ci­wień­stwo. Jeże­li szlach­cic zdo­był mają­tek, mógł być magna­tem, jeśli go stra­cił — spa­dał w hie­rar­chii spo­łecz­nej. W „Panu Tade­usz” do tej kla­sy nale­żą: Stol­nik Horesz­ko, Hra­bia, Zosia*. SZLACHTA — czy­li ród/rodowy, nie tak dobrze sytu­owa­na, jak magna­te­ria. To bar­dzo zło­żo­na gru­pa, część sta­no­wią daw­niej­si ary­sto­kra­ci, któ­rzy stra­ci­li dobra; inni są potom­ka­mi rodów rycer­skich. W „Panu Tade­uszu” wystę­pu­ją poniż­sze grupy: – ZIEMIAŃSKA: Pod­ko­mo­rzy, Sędzia Sopli­ca, Jacek Sopli­ca**, Tade­usz Soplica – ZAŚCIANKOWA: Maciej Dobrzyń­ski i jego rodzina GOŁOTA SZLACHECKA — ubo­ga gru­pa spo­łecz­na, któ­ra ma szla­chec­ki rodo­wód, ale nie posia­da zie­mi. Ma złą sła­wę, mówi się, że bie­da spra­wi­ła, że byli bar­dzo prze­kup­ni i pod­li­zy­wa­li się magna­te­rii, dla­te­go na Sej­mie Czte­ro­let­nim ode­bra­no im pra­wa gło­su, byli chęt­ni do bit­ki, nie­wy­kształ­ce­ni, nad­uży­wa­li alko­ho­lu (jak wszyst­kie powyż­sze sta­ny), nie mogli pia­sto­wać urzę­dów. Pogar­dli­wie nazy­wa­no ich „hoło­tą”. W „Panu Tade­uszu” do tej war­stwy nale­że­li: Ger­wa­zy Rębaj­ło i Pro­ta­zy Brzechalski. SZLACHTA ZALETY:istot­ny głos w spo­łe­czeń­stwie, patrio­ci, świet­nie wła­da­ją bro­nią, kul­ty­wu­ją tra­dy­cję, gościnni; WADY:nie­ustan­ne bie­sia­du­ją, kie­ru­ją się dewi­zą: „zastaw się, a postaw się”, czy­li żyją na pokaz; cechu­je ją war­chol­stwo (two­rzą intry­gi), pie­niac­two (nie­ustan­nie wyta­cza­ją spra­wy sądo­we), igno­ran­cja, chcą mieć wła­dzę (za wszel­ką cenę), sko­rzy do bijatyk; ZWYCZAJE SZLACHECKIE:polo­wa­nie (kobie­ty na kró­li­ki, męż­czyź­ni na niedźwiedzie)parze­nie kawy w ser­wi­sie por­ce­la­no­wym z moty­wa­mi z histo­rii Polskibie­sia­do­wa­niekolej­ność spacerowaniakolej­ność jedzeniaczer­ni­na — czar­na polewkazajazdtaniec! polo­nezwita­nie otwar­ta — każ­dy może przy­je­chać = myśliw­skie — char­ty: Kusy i Sokółdzwo­nek na kola­cję i obiadutrzy­mu­ją licz­ną się przed grzecz­no­ści, nosze­nie się po polskudania: prze­pi­sy są ze sta­rej księ­gi kucharskiej. MOTYW KŁÓTNI: O zamek: Zamek nale­żał do Horesz­ków (Stol­nik, Ewa, Hra­bia), ale teraz jest w rękach Sopli­ców. Dla­cze­go? Pod­czas kon­fe­de­ra­cji tar­go­wic­kiej ci, któ­rzy współ­pra­co­wa­li z carem, dosta­wa­li zie­mię tych, któ­rzy byli patrio­ta­mi, a patrio­tów wysy­ła­no na śmierć na Sybe­rii. Przez to, że Jacek strze­lił do Stol­ni­ka z bro­ni Moska­la, wszy­scy uzna­li, że jest po stro­nie Moska­li. Dla­te­go też Sopli­co­wie dosta­li zamek. Nie powin­ni go przyj­mo­wać, to nie­pa­trio­tycz­ne! A prze­cież uwa­ża­ją się za patrio­tów. Przy­jeż­dża Hra­bia, by odzy­skać zamek, któ­ry nale­żał do jego rodzi­ny od 400 lat. Spór ten musi roz­wi­kłać Pod­ko­mo­rzy, bo sąsie­dzi nie potra­fią się doga­dać. Ziry­to­wa­ny Hra­bia wraz z Ger­wa­zym i Mać­kiem z Dobrzy­nia robi ZAJAZD na Sopli­co­wo. To taki zwy­czaj, że po pro­stu naje­cha­li, zwią­za­li miesz­kań­ców i wyno­si­li, wypi­ja­li, wyja­da­li — co chcieli. O psy: Ase­sor kłó­ci się z Rejen­tem o to, któ­ry pies jest szyb­szy: Kusy czy Sokół; nie­ustan­nie się przez to bili, nisz­czy­li bie­sia­dy; Woj­ski roz­wią­zał kon­flikt, gdy na dwo­rze poja­wił się kot; psy rwa­ły się do ata­ku, popę­dzi­ły, a Woj­ski udał, że widział jak pięk­nie oba, jed­no­cze­śnie dopa­dły zają­ca i zaczął gra­tu­lo­wać wła­ści­cie­lom roz­wią­za­nia konfliktu. Ase­sor i Rejent zosta­li porów­na­ni do Domej­ki i Dowej­ki, pod­czas polo­wa­nia strze­li­li w stro­nę niedź­wie­dzia (każ­dy z inne­go miej­sca) i zabi­li go. To kolej­ny kon­flikt oraz pyta­nie: kto zabił? Kaza­no im zdjąć skó­rę z niedź­wie­dzia, sta­nąć naprze­ciw­ko sie­bie i strze­lić — szyb­ko uzna­li, że to idio­tyzm, i doszło do zgody. Jaki miał cel Mic­kie­wicz, poka­zu­jąc ten kon­flikt? Stron­nic­twa poli­tycz­ne na emi­gra­cji, zamiast dzia­łać wspól­nie na rzecz odzy­ska­nia nie­pod­le­gło­ści — były skon­flik­to­wa­ne. Poeta chciał poka­zać natu­rę tych kłótni. MOTYW AUTORYTETÓW: obra­zy zawie­szo­ne na ścia­nie, któ­re widzi Tade­usz natych­miast po wej­ściu do domu, wśród nich wid­nie­je Tade­usz Kościusz­ko, Tade­usz Rej­tan, Tade­usz Kor­sak i Jakub Jasiń­ski na szań­cach Pra­gi (ten obraz nigdy nie istniał).imię mło­de­go boha­te­ra — Tade­usza na cześć Tade­usza Kościuszkizegar z kukuł­ką gra­ją­cy „Mazur­ka Dąbrow­skie­go” zna­ne­go w cza­sie wyda­wa­nia „Pana Tade­usza” – wte­dy ma już sta­tus kul­to­wej pie­śni, ale w cza­sie akcji nie był to zna­ny utwór, na doda­tek nie­praw­dą jest, że Tade­usz mógł znać tę melo­dię z daw­nych KSIĘDZA ROBAKA jest naj­waż­niej­sza, wcią­gał z niej sam Dąbrow­ski! ma ona wize­ru­nek Napo­le­ona i jego armii, a taba­ka pocho­dzi z Czę­sto­cho­wy znaj­du­ją­cej się już w gra­ni­cach Księ­stwa War­szaw­skie­go, któ­re może stać się zaląż­kiem rodzą­cej się — jako nauczy­ciel­ka, autorytetPod­ko­mo­rzy jest dla Sędzie­go jak ojciec, to spra­wie­dli­wy mędrzec, szlach­cic, któ­ry ceni tradycję. MOTYW HISTORII: PRZESZŁOŚĆ: epo­ka sta­ro­pol­ska, upa­dek Rzeczpospolitej TERAŹNIEJSZOŚĆ: 1811 – 1812, dzia­łal­ność księ­dza Roba­ka, nadzie­je na odzy­ska­nie nie­pod­le­gło­ści zwią­za­ne z woj­na­mi napoleońskimi PRZYSZŁOŚĆ: pra­gnie­nia pojednania - por­tre­ty nawią­zu­ją do lat insu­rek­cji kościuszkowskiej – taba­kie­ra Roba­ka, z któ­rej wcią­gał Dąbrow­ski oraz zegar kuran­to­wy, któ­ry wybi­ja melo­dię “Mazur­ka Dąbrow­skie­go” odwo­ła­nie do powsta­nia Legio­nów Pol­skich we Włoszech – Maciej Dobrzyń­ski mówi o kon­fe­de­ra­cji bar­skiej, Kon­sty­tu­cji 3 maja, cza­sach rzą­dów kró­la Sta­ni­sła­wa Augu­sta Ponia­tow­skie­go, przy­po­mi­na powsta­nie Jasiń­skie­go na Litwie – kon­fe­de­ra­cja targowicka – Woj­ski opo­wia­da o kome­cie z cza­sów Jana III Sobie­skie­go i woj­ny z Turkami – ser­wis przed­sta­wiał waż­ne sce­ny z histo­rii Polski – Jan­kiel gra na cym­ba­łach kon­cert pod­czas któ­re­go wybrzmie­wa­ją echa wyda­rzeń histo­rycz­nych: Kon­sty­tu­cji 3 maja, tar­go­wi­cy, powsta­nia Legio­nów Pol­skich, rze­zi Pra­gi, tułacz­ki pol­skich żołnierzy TEMATY WYPRACOWAŃ: - ide­ali­za­cja ojczy­zny, sakra­li­za­cja, ten kraj z dzie­cię­cych wspo­mnień jest niczym świę­te miej­sce; dwo­rek kre­owa­ny jako cen­trum pol­sz­czy­zny – arka­dyj­ski, chę­do­go (boga­to) - kult tra­dy­cji – licz­ne oby­cza­je, naj­czę­ściej wystę­pu­ją­cym w utwo­rze przy­miot­ni­kiem jest “ostat­ni” – to ma pod­kre­ślać odcho­dze­nie w prze­szłość sar­mac­kiej Pol­ski wraz z jej oby­cza­jo­wo­ścią, to two­rzy nastrój nostal­gii, ale też nadziei na nowe poko­le­nie i lep­sze cza­sy – Tade­usz i Zosia w dniu zarę­czyn doko­nu­ją aktu UWŁASZCZENIA CHŁOPÓW (nada­nie im na wła­sność zie­mi, na któ­rej pra­cu­ją i znie­sie­nie nie­wol­nic­twa tzn. dar­mo­we­go pra­co­wa­nia na rzecz pana – pańsz­czy­zny; kry­ty­ka mody fran­cu­skiej “fir­cy­ków” i “kawa­le­rów mod­nych”, Dobrzyń­ski wyśmie­wa Rejen­ta, któ­ry na proś­bę Teli­me­ny zakła­da frak (sic!) zamiast kon­tu­sza; Teli­me­na też wg miesz­kań­ców Sopli­co­wa nie­grzecz­nie się ubie­ra, bo ma zbyt wie­le ozdób, zupeł­nie ina­czej niż kobie­ty ubra­ne po szlachecku - rola uczto­wa­nia – to nie tyl­ko zwy­czaj szla­chec­ki, peł­no tu opi­sów dań, to czas sym­bo­licz­ny np. zje­dze­nie dese­ru Woj­skie­go jest jak zje­dze­nie ojczy­zny, to akt teo­fa­gii – spo­ży­wa­nie bóstwa (jak Eucharystia) - moty­wy muzycz­ne – to trzy wiel­kie koncerty: Woj­skie­go na rogu, – podob­no to pieśń o nie­ro­ze­rwal­nym związ­ku czło­wie­ka z natu­rą wła­śnie przez to, że opo­wia­da o polowaniach; przed­wie­czor­ny – to opo­wieść niczym “Pieśń nad Pie­śnia­mi”, zespo­le­nie Nie­ba i Zie­mi, natu­ra prze­ma­wia do czło­wie­ka, a on w nią wkra­cza i sta­je się jej częścią; kon­cert Jan­kie­la, waż­ny jest też “Mazu­rek Dąbrow­skie­go” – licz­ne roz­po­zna­wal­ne melo­die jak np. “Polo­nez Trze­cie­go Maja”, “Idzie żoł­nierz borem, lasem”, “Mazu­rek Dąbrow­skie­go” oraz melo­die, któ­re ilu­stru­ją cza­sy tar­go­wi­cy, rze­zi war­szaw­skiej Pra­gi pod­czas insu­rek­cji kościusz­kow­skiej z 1794 r. - boha­ter, któ­ry prze­cho­dzi prze­mia­nę, roman­tycz­ny, tra­gicz­ny i baj­ro­nicz­ny – Jacek Soplica - współ­za­leż­ność losów ludz­kich i przy­ro­dy, któ­ra jest wiel­ką siłą opie­kuń­czą; Mic­kie­wicz jako kolorysta - do wizji Sopli­co­wa odwo­łu­je się Ste­fan Żerom­ski w “Przed­wio­śniu”, gdy two­rzy Nawłoć oraz Witold Gom­bro­wicz w “Fer­dy­dur­ke”, gdy uka­zu­je dwo­rek Hurleckich. PYTANIA DO TEKSTU: - Czy miło­ścią do ojczy­zny moż­na uspra­wie­dli­wić nie­mo­ral­ne zachowanie? - Do cze­go może pro­wa­dzić pycha? - Czy boha­ter roman­tycz­ny odzwier­cie­dla nie­po­ko­je epoki? - Jakie reflek­sje o pol­skich wadach naro­do­wych uka­zu­ją twór­cy w swo­ich dziełach? - Wol­na wola czło­wie­ka czy siły od nie­go nie­za­leż­ne – co przede wszyst­kim decy­du­je o ludz­kim losie? - Czy czło­wie­ka kształ­tu­je dom rodzinny? Jaki jest wpływ domu rodzin­ne­go na cha­rak­ter człowieka? - Czy war­to być wier­nym, jeśli wią­że się to z cierpieniem? - Jakie emo­cje prze­ży­wa czło­wiek, któ­ry pra­gnie doko­nać zemsty? - Czy namięt­no­ści zawsze pro­wa­dzą do tragedii? - Jak twór­cy oce­nia­ją ule­ga­nie modzie? - Lepiej kul­ty­wo­wać daw­ne oby­cza­je czy podą­żać za modą? - Jaką rolę w życiu czło­wie­ka mogą odgry­wać autorytety? - Czy tra­dy­cja rycer­ska jest nadal obec­na w literaturze? - Jakie reflek­sje nad naro­dem poka­zu­ją twór­cy w swo­ich dziełach? - Czy motyw zbrod­ni i kary może być nadal nauką dla czytelnika? - Jak uka­zy­wa­no w lite­ra­tu­rze XIX wie­ku kul­tu­rę żydowską? Gry: Najważniejsze informacje o Jacku Soplicy pseudonimy - Wojewoda, Wąsal, ksiądz Robak, Bernardyn, tytuł szlachecki - szlachcic litewski herbu Leliwa, rodzina - syn Podczaszego Soplicy, starszy brat Sędziego Soplicy, ojciec Tadeusza Soplicy najważniejsze wydarzenia z życia - miłość do Ewy Horeszkówny, zabójstwo Stolnika Horeszki, wyjazd i wstąpienie do zakonu Bernardynów, przybranie pseudonimu ks. Robak, służba ojczyźnie, rehabilitacja i ujawnienie się na łożu śmierci. w filmie Andrzeja Wajdy Pan Tadeusz - rolę Jacka Soplicy odegrał Bogusław Linda Jacek Soplica - charakterystyka Starszy syn podczaszego ziemskiego, brat Sędziego, ojciec Tadeusza. W czasach swej młodości słynął z warcholstwa i był znanym na całą okolicę awanturnikiem. Od sumiastych wąsów, nazywany „Wąsalem”. Biedny szlachcic, posiadający jedynie skrawek ziemi. Pomimo tego miał duże poparcie wśród szlachty i 300 głosów na sejmikach. Wyborowy strzelec. Poparcie Jacka u szlachty wykorzystywał Stolnik Horeszko, często goszcząc go na zamku i nazywając swoim przyjacielem. Jacek zakochał się w jedynej córce Stolnika, Ewie, lecz na jej prośbę ukrywali swoje uczucia. Nie słuchał rad innych, którzy otwarcie mówili mu, że Stolnik nigdy nie odda biednemu szlachcicowi ręki córki. Wyczuwając, że Stolnik mu odmówi, postanawia pożegnać się i odjechać. Wówczas Stolnik oznajmia mu, że kasztelan jest zainteresowany Ewą i pyta Jacka o radę. To ostateczny cios dla Soplicy. Zrozpaczony, ucieka z zamku, słysząc, że Ewa mdleje i rozpacza. Poślubia pierwszą napotkaną dziewczynę, lecz ich małżeństwo nie jest szczęśliwe. Jacek ciągle rozpamiętuje swoją miłość do Horeszkówny, nie potrafi pokochać żony, choć jest ona dobrą osobą i bardzo go kocha. Zaczyna pić. Wcześnie zostaje wdowcem z maleńkim synkiem. Przypadkowo znajduje się w pobliżu zamku Stolnika w noc, kiedy Moskale najeżdżają Horeszkę. Początkowo odczuwa radość z tego, potem ogarnia go wściekłość, że Stolnik tak dzielnie się broni. W przypływie emocji sięga po broń i zabija wroga. Wieść o zdradzie i zabójstwie rozchodzi się po okolicy. Wszyscy uważają go za stronnika Moskwy, jako nagrodę ma dostać część dóbr po Stolniku. Jacek ratuje się ucieczką przed hańbą i poniżeniem. Zostawia jedynego synka pod opieką brata, sam jednak przez cały czas kieruje jego wychowaniem. Trafia do Rzymu, skąd po jakimś czasie dochodzą pogłoski, że Soplica zginął. On jednak wstępuje do Zakonu Bernardynów i przybiera nazwisko Robak. Cała jego działalność w mniszym habicie, udział w walkach, konspiracja są próbą odkupienia zbrodni. Pojawia się w Soplicowie jako wysłannik Jacka Soplicy, by dopilnować małżeństwa Tadeusza z Zosią. Ma też za zadanie przygotować powstanie na Litwie. Jednak jego pospieszne działania i słowa o wysprzątaniu ojczyzny ze śmieci zostają opacznie odebrane przez szlachtę zaściankową. Jego plany krzyżuje również Gerwazy, który podjudza zaścianek przeciwko Sędziemu. Częściowo odpokutowuje swoją zbrodnię dwukrotnie ratując przed śmiercią dalekiego krewnego Horeszków i starego Klucznika. Próbą zadośćuczynienia rodzinie Horeszków jest fakt, że po śmierci Ewy, Jacek przez wiele lat łoży na wychowanie jej córeczki Zosi. Pragnie w końcu pogodzić zwaśnione rody, doprowadzając do ślubu swojego syna i prawowitej dziedziczki Horeszków, by w ten sposób oddać część należnego dziedzictwa dziewczynie. Jako ksiądz Robak jest postacią zagadkową. Jego postawa, gesty i ruchy przypominają zachowanie żołnierza: „miał on nad prawym uchem, nieco wyżej skroni, Bliznę wyciętej skóry na szerokość dłoni I w brodzie ślad niedawny lancy lub postrzału; Ran tych nie dostał pewnie przy czytaniu mszału. Ale nie tylko groźne wejrzenie i blizny, Lecz sam ruch u głos jego miał cos żołnieszczyzny” [Ks. I, 960 – 965] Ranny podczas potyczki z Moskalami w Soplicowie, wyznaje Klucznikowi, kim jest i prosi go o przebaczenie. Wówczas to dowiaduje się, że przed laty Stolnik w chwili śmierci wybaczył mu, czyniąc znak krzyża. Umiera na skutek infekcji rany, którą odniósł wiele lat temu. W chwili śmierci otrzymuje list z wiadomością, że Napoleon wypowiedział Moskalom wojnę. To sprawia, że odchodzi spokojny, z nadzieją na rychłe wyzwolenie ojczyzny. Po śmierci jego nazwisko zostaje oczyszczone i dostaje order Legii Honorowej. Zostaje pochowany przy soplicowskiej kaplicy, a Podczaszy na jego grobie wiesza medal. Dzieje Jacka Soplicy to dwie biografie wpisane w życie jednego człowieka: pełnego pychy szlachcica, wiernego swej pierwszej miłości aż po kres dni, który w przypływie emocji zabija nieprzychylnego mu Stolnika oraz bojownika o wolność, który pokorą i ofiarnością próbuje zmazać swoją winę i czynnie walczyć o Soplica – ksiądz Robak jako bohater romantyczny Jak zgodnie orzekli badacze, to właśnie Bernardyn jest główną postacią Pana Tadeusza. Przede wszystkim dlatego, iż jego biografia jest najpełniejsza, najbardziej dynamiczna oraz dlatego, że zespala on wszystkie wątki (najmniej wątek sporu o zamek, choć to przecież on przyczynia się do śmierci właściciela budowli, a więc zapoczątkowuje całą historię). Na uznanie Jacka za głównego bohatera wpływać może także fakt, iż w rękopiśmiennej redakcji tytuł poematu miał brzmieć „Żegota”, a wiemy, że w utworze takim mianem określa się właśnie brat Sędziego. Jak słusznie zauważa Alina Witkowska (A. Witkowska, Romantyzm , Warszawa 2, s.) ma on niejako „dwie biografie”. Trzymając się tego podziału wskazać można zmianę, jaka zaszła w psychice bohatera. strona: - 1 - - 2 - 1Księga 2Księga 3Księga 4Księga 5Księga 6Księga 7Księga 8Księga 9Księga 10Księga 11Księga 12EpilogJacek SoplicaOpisyTekst Romantyzm Biografia autora Adam Mickiewicz Adam Mickiewicz to poeta romantyczny, żył i tworzył w latach 1798-1855. Urodził się w Zaosiu koło Nowogródka na Litwie. Był studentem Uniwersytetu w Wilnie, studiował na wydziale humanistycznym. W 1817 roku założył Towarzystwo Filomatów- miłośników wiedzy. Było to tajne, patriotyczne koło samopomocy koleżeńskiej. W 1819 roku ukończył studia i przeniósł się do Kowna, podjął pracę nauczyciela szkoły średniej. W 1822 roku ukazał się w Wilnie pierwszy tom poezji Mickiewicza „Ballady i romanse”, a rok później „Poezje” z II i IV cz. „Dziadów” oraz z powieścią poetycką „Grażyną”. Wraz z kolegami z dawnego Towarzystwa Filomatów w roku 1823 był prześladowany a w roku 1824 zesłano go w głąb Rosji. W 1826 roku powstały tam „Sonety krymskie” a w 1828 „Konrad Wallenrod”. W 1829 roku dzięki pomocy przyjaciół w zdobyciu paszportu i ostrzeżeniu go o grożącym aresztowaniu ucieka za granicę, do Niemiec, a potem do Włoch. Po klęsce powstania listopadowego w 1830 roku, którą przeżywał w Wielkopolsce, przeniósł się wraz z Wielką Emigracją do Paryża. W Dreźnie powstała III cz. „Dziadów” w 1832 roku. W 1834 roku ukończył i wydał „Pana Tadeusza”. Zajmował się publicystyką, pisał wiersze, wykładał jako profesor literatur słowiańskich w College de France. Współtworzył pismo paryskie „Trybuna Ludów”. Zmarł w Konstantynopolu, prawdopodobnie na cholerę. Zob. więcej w Wikipedii. Geneza dzieła Mickiewicz zamierzał napisać poemat podobny do “Hermana i Doroty” (około 40 stron) J. V. Goethego. W trakcie powstawania utwór rozrastał się. Pisanie go sprawiało poecie przyjemność. Z precyzją i plastycznością ukazał krajobraz Litwy, jaki zapamiętał. Budowa utworu Pełny tytuł wraz z podtytułem (po kropce) utworu brzmi: „Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem”. Dzieło jest podzielone 12 ksiąg z epilogiem, a każda ma swój tytuł. Ponadto poeta napisał spis zawartości każdej z nich: „Treść:” i tutaj następuje wymienianie chronologii wydarzeń. Gatunkowo jest to epopeja, epos pisany na wzór „Iliady” Homera, ukazujący ważne dla szlachty i Polaków wydarzenia z okresu walk napoleońskich, które miały być przełomowe dla odzyskania niepodległości Polski. Ostatni zajazd na Litwie (film TVP, 1999) Księgi “Pana Tadeusza” linkujące do streszczeń: Księga 1. Gospodarstwo Księga 2. Zamek Księga 3. Umizgi Księga 4. Dyplomatyka i łowy Księga 5. Kłótnia Księga 6. Zaścianek Księga 7. Rada Księga 8. Zajazd Księga 9. Bitwa Księga 10. Emigracja. Jacek Księga 11. Rok 1812 Księga 12. Kochajmy się Epilog Czas i miejsce akcji Akcja ksiąg 1-10 “Pana Tadeusza” rozgrywa się latem 1811 r. w porze żniw i trwa pięć dni; akcja ksiąg 11-12 trwa jednego dnia wiosną 1812 r. Miejscem akcji jest Soplicowo i okolice, posiadłość Sędziego, Jacka Soplicy, Tadeusza i Zosi, którzy tam mieszkają. Przenosi się również do zamku Horeszków i zaścianka Dobrzyńskich. Bohaterowie Nie Tadeusz Soplica a Jacek Soplica jest głównym bohaterem dzieła Mickiewicza. Poznajemy go najpierw jako księdza Robaka a o Jacku dowiadujemy się z opowieści Gerwazego. Ksiądz Robak zajmuje się agitacją szlachty na rzecz powstania narodowego na Litwie. Zabija też niedźwiedzia, ratując życie Hrabiemu i Tadeuszowi, ponadto podczas bitwy zasłania ciałem strzał skierowany w Gerwazego… → więcej. Jacek Soplica – tak nazywał się w młodości ksiądz Robak – główny bohater. Sędzia – brat Jacka Soplicy Tadeusz – syn Jacka Zosia Horeszkówna – wnuczka Stolnika Horeszki Stolnik Horeszko– magnat Hrabia Horeszko – potomek po kądzieli Horeszków Klucznik Gerwazy Rębajło – stary sługa Horeszków Telimena – przyjaciółka Sędziego Podkomorzy – przybył rozsądzić spór o zamek Asesor – naczelnik policji powiatu Rejent – pracownik sądu, Wojski Maciek nad Maćkami, Protazy, Bartek Prusak, Jankiel Trzy pary małżeńskie i wspólna uczta to optymistyczne zakończenie dzieła. (film TVP, 1999) Główne wątki “Pana Tadeusza” 1. Wątki miłosne a) Jacek i Ewa. Z opowieści Gerwazego w księdze 2. i ze spowiedzi księdza Robaka w księdze 10. dowiadujemy się prawdy o młodości Jacka Soplicy. Jacek Soplica (czyli ksiądz Robak) i Ewa Horeszkówna (córka stolnika Horeszki) to postacie dramatycznej miłości zakończonej niespełnieniem. Jacek pochodził z uboższej szlachty a Ewa z magnackiej (najbogatszej, hrabiowskiej). Jej ojciec Stolnik Horeszko (to nazwa funkcji urzędnika królewskiego zarządzającego kuchnią dworską lub też wysokiego rangą urzędnika ziemskiego) i hrabia miał aspiracje polityczne. Potrzebował wsparcia i głosów lokalnej szlachty, wśród której Jacek cieszył się wielką popularnością. Zapraszał więc go do swojego zamku. W takich okolicznościach Jacek i Ewa zakochali się w sobie. Zob. więcej. b) Tadeusz i Telimena. Tadeusz to syn Jacka Soplicy (ks. Robaka) poznał Telimeną (przyjaciółkę Sędziego Soplicy) na pierwszej uczcie w zamku. Wydawało mu się, że jest kobietą mieszkającą w jego pokoju i bardzo mu się podobała. Związał ich romans i krótka miłość. c) Tadeusz i Zosia. Tadeusz zobaczył Zosię po powrocie do domu, zamieszkiwała jego dawny pokój, ale nie widział jej dokładnie, myląc ją z Telimeną. Zosia była córką zmarłej Ewy Horeszko i wychowanką Telimeny. Gdy ta zdecydowała o pokazaniu jej towarzystwu, gdyż Zosia już dorosła do odpowiedniego wieku, zobaczyli ją obecni w Soplicowie mężczyźni i Tadeusz zakochał się w niej. Sędzia planował połączyć dwa rody: Sopliców z Horeszkami, aby odkupić dawne winy swego brata Jacka. 2. Wątek patriotyczny a) Pokazanie dawnej świetności Polski szlacheckiej (obyczaje dworskie, kultura życia i piastowanie tradycji) b) Ukazanie okresu napoleońskiego i polskich dążeń niepodległościowych. Polska i Litwa zjednoczone unią miały walczyć u boku Napoleona w wojnie z Rosją, aby odzyskać niepodległość. Mówił o tym i agitował do powstania narodowego ks. Robak (Jacek Soplica) w karczmie. Rozmawiał także o powstaniu ze swoim bratem Sędzią, którego planował ogłosić przywódcą. Ostatni zajazd pokazuje także solidarność szlachty wobec wspólnego wroga, jakim była Moskwa (Rosja carska). Państwo to doprowadziło do rozbiorów Polski. Mimo zatargów i sporów szlachta staje w jednym szeregu, aby walczyć z zewnętrznym wrogiem. 3. Spór o zamek Po konfederacji targowickiej Rosjanie (Moskale) przyznali część ziem Horeszków Soplicom. Miało to związek ze zdradą części magnatów należących do konfederacji. Z racji zastrzelenia Horeszki przez Jacka Soplicę uznali błędnie, że Soplicowie to stronnicy Moskwy. Zamek popadał w ruinę i Sędzia Soplica nie traktował go z pietyzmem. Dopiero gdy pojawił się hrabia Horeszko, daleki krewny Stolnika, zapragnął udowodnić swoje prawa do zamku. Małżeństwo Tadeusza z Zosią miało zażegnać spór. 4. Spór o Kusego i Sokoła Kusy i Sokół to imiona psów myśliwskich. Spór pomiędzy Rejentem i Asesorem o to, który z posiadanych przez nich psów jest lepszy. To wątek drugoplanowy o zabarwieniu humorystycznym,. Wątki te i inne możesz odnaleźć i zgłębić w oparciu o fragmenty dzieł. W zakładce Opisy zobacz numery wersów, które prowadzą do poszerzenia wiadomości i znajomości dzieła na stronie: Tekst Interpretacja “Pan Tadeusz, czyli ostatni zajazd na Litwie. Historia szlachecka z roku 1811 i 1812 we dwunastu księgach wierszem” – tak brzmi tytuł wraz z podtytułem dzieła Adama Mickiewicza. W istocie jego głównym wątkiem jest życie Jacka Soplicy, z którego później wynika tytułowy zajazd dokonany na Soplicowo przez Hrabiego (z Horeszków po kądzieli). Powodem tego zajazdu były stare waśnie pomiędzy rodami Sopliców i Horeszków. Rzecz dotyczyła przede wszystkim śmierci Stolnika Horeszki z ręki Jacka Soplicy. Główny inicjator zajazdu Gerwazy to były sługa Stolnika, świadek zabójstwa, który poprzysiągł zemstę na całym rodzie Sopliców. W Dobrzynie zebrał szlachtę, podburzył ją i na czele z Hrabią ruszył na Soplicowo. Mickiewicz w objaśnieniach do dzieła podaje czytelnikom fakty o zajazdach na Litwie. Były one rodzajem egzekucji prawnej i często kończyły się przelewem krwi. Ich tradycja ma związek z prawnymi rozwiązaniami, kiedy to szlachta wygrawszy w procesach sądowych, musiała wynajmować innych, aby egzekwować prawo, gdyż sami nie posiadali wojska ani policji. Zajazd opisany w utworze nie ma jednak związku z prawem, ale jest czynem chuligańskim świadczącym o zepsuciu obyczajów wśród szlachty. Z zajazdem wiąże się spór o zamek Horeszków, który wynikał z zabójstwa Stolnika dokonanego przez Jacka Soplicę. Moskale dali go za targowicy Jackowi w dowód uznania za zabicie Stolnika. Zatem wątek życia Jacka jest wątkiem głównym. Pozostałe wątki dzieła to historia miłość Zosi i Tadeusza, flirty Telimeny, spór Asesora z Rejentem, tradycje szlacheckie związane z różnymi obyczajami dnia codziennego. Adam Mickiewicz ukazał piękno ziemi litewskiej i świat szlacheckich obyczajów, który odszedł już do historii. Wątki te i inne możesz odnaleźć i zgłębić w oparciu o fragmenty dzieł. W zakładce Opisy zobacz numery wersów, które prowadzą do poszerzenia wiadomości i znajomości dzieła na stronie: Tekst Mini charakterystyka postaci Jacek Soplica – to ksiądz Robak, szlachcic, który za młodu był paliwodą i awanturnikiem, potem doświadczony przez los zmienia się w mnicha, emisariusza i patriotę, odważny, waleczny i honorowy, świetny strzelec – więcej. Sędzia – brat Jacka Soplicy, szlachcic, piastował urząd sędziego, patriota, dobry gospodarz, odważny, skromny, wierny polskim tradycjom, czasem przeistacza się w choleryka, zawadiakę i awanturnika, kiedy nie chce zgody z Hrabią i nie da się przekonać Robakowi, także podczas bijatyki w zamku jest kłótliwy i dumny. Tadeusz – syn Jacka, młodzieniec wyćwiczony w walce, odważny, patriota, romantycznie zakochany w Zosi, niedoświadczony pozwalał sobą manipulować Telimenie, naiwny. Stolnik Horeszko – magnat, nieczuły ojciec, wyrachowany, oschły, wykorzystał naiwność Jacka, patriota. Zosia Horeszkówna – wnuczka Stolnika Horeszki, delikatna, 14-15-letnia panienka wychowywana pod kloszem, czuła na piękno przyrody, rozkochana w sadzie i ogrodzie. Telimena – szlachcianka, prawdopodobnie już była zamężna w Petersburgu, kokietka, opiekunka Zosi, pragnie szybko wyjść za mąż, ładna, Sędzia zwraca się do niej per siostro, a ona zaprzecza jakoby wiązały ich nici rodzinne, wreszcie odnajduje swojego kandydata w osobie Rejenta, choć wcześniej uwodzi Tadeusza i Hrabiego. Hrabia Horeszko – młody magnat, panicz, kawaler o duszy poetyckiej i artystycznej, często rysuje lub przygląda się różnym krajobrazom, romantyk i patriota. Podkomorzy – szlachcic na urzędzie, przyjechał rozsądzić spór o zamek, przyjaciel Sędziego, mądry i roztropny, patriota. Klucznik Gerwazy Rębajło – stary sługa Horeszków, odważny, silny, pamiętliwy, wierny Horeszkom, szlachecki zawadiaka, raptus zaślepiony żądzą zemsty na Soplicach. Asesor – naczelnik policji powiatowej, znajomy Sędziego i jego gość, zawzięty i uparty, honorowy, zapalony myśliwy i znawca chartów. Rejent – pracownik sądu, znajomy Sędziego, zawzięty, raptowny, uparty, zapalony myśliwy i znawca chartów. Streszczenie 1Księga 2Księga 3Księga 4Księga 5Księga 6Księga 7Księga 8Księga 9Księga 10Księga 11Księga 12EpilogJacek SoplicaOpisyTekst

ksiądz z pana tadeusza